Aad Bos
door Ron Schuurmans
Al op jonge leeftijd raakt Bos gefascineerd door het werken bij de radio. Zijn bijzondere sollicitatie bij de VARA heeft niet direct het gewenste effect. Maar na een jaar wordt hij toch omroeper bij de VARA, de omroep die hem vele jaren later aan de kant zette. Bos, onder andere bekend als presentator van Radio Jazz Club, heeft veel betekend voor de jazz in Nederland.
Adrianus (Aad) Bos wordt in 1931 geboren in Rotterdam. Het gezin bestaat uit de ouders en drie kinderen. Bos is een nakomertje; zijn broers zijn 7 en 9 jaar ouder. Zijn vader werkt op kantoor als handelscorrespondent en procuratiehouder, zijn moeder is thuis. Het gezin woont sinds 1928 op de Essenburgsingel te Rotterdam. Bos groeit daar ook op. Met familienamen als Noteboom, Visser en De Waal heeft Bos ook voorouders uit IJsselmonde. Een groot deel van zijn leven woont hij in Huizen.
Sollicitatie bij de VARA
Al op jonge leeftijd raakte Bos gefascineerd door de radio. Toen de VARA in 1953 een advertentie plaatste voor een radio-omroeper, heeft hij een grammofoonplaat met een gesproken sollicitatie ingestuurd. Een deel van zijn sollicitatie is terug te beluisteren op YouTube. In deze sollicitatie zegt hij het volgende: “Wat mij het werken bij de omroep zo aantrekt? Misschien is het wel de afwisseling, of het voortdurend onder hoge druk staan van zijn medewerkers. Of ook om mee te kunnen werken aan de uitstraling van het democratisch-socialistische woord in de ether. Deze grammofoonplaat dient als kennismaking met mijn stem.”
Nauwe samenwerking met Michiel de Ruyter en Kees Schoonenberg
Maar Bos werd niet direct als omroeper aangenomen, maar als manusje-van-alles, bij Bert Garthoff’s programma Weer of geen weer, een voorganger van Vroege vogels. Een jaar later krijgt Bos alsnog de baan van omroeper. Hij mag Radio Jazz Club gaan presenteren. Dat programma wordt samengesteld door Michiel (Chiel) de Ruyter (1926-1994). De lange samenwerking tussen deze twee iconen leidt tot een goede vriendschap. Voor Bos is het belangrijk dat een radio-omroeper beschikt over een flinke repertoirekennis van diverse richtingen in de muziek, waarbij jazz zijn heel persoonlijke voorkeur heeft. In 1957 maakt Bos een onuitwisbare indruk op De Ruyter. Hij weet wel wat vele andere jazzliefhebbers niet weten, namelijk wat er op het label staat aan de achterkant van plaat Cheers van Charlie Parker. Tot de stomme verbazing van De Ruyter antwoordt Bos vol overtuiging “Carvin’ the Bird”.
Van oktober 1961 tot oktober 1972 maken Bos, Michiel de Ruyter en Kees Schoonenberg (tevens Rotterdammer) het veertiendaags programma Radio Jazz Magazine met live studio-sessions. In het programma wordt pure zwarte muziek gedraaid van Sam Cooke, Otis Redding, Aretha Franklin, Ike & Tina Turner, die toen nog bekend moesten worden bij het Nederlandse publiek. Het optreden van saxofonist Eric Dolphy in de VARA-studio in 1964, bleek het laatste opgenomen optreden te zijn van de in juni 1964 aan suikerziekte overleden musicus. Verder bevat het programma allerlei features, reportages, nieuwtjes en blinddoektesten. Daarnaast maakt Bos samen met Wim Kayzer het programma Z.I. op de zaterdagochtend en presenteert hij het muziekprogramma Sterke koffie, gekruid geluid op de zondagmorgen. Een ook presenteert hij het programma And all that jazz. Kees Schoonenberg (1928-2013) en Aad Bos zijn beiden liefhebbers van de oude stijl jazz, kort na de oorlog een populair genre. Zij kennen elkaar van de Rotterdamse Gateway City Jazzband en de Green River Jass Band van pianist Henk Lange. Bos blaast trompet, Schoonenberg de klarinet.
Radio-man en stem
Bos vindt van zichzelf dat hij uit ouderwets radiohout gesneden is. Dat wil zeggen: dienstbaar zijn aan de luisteraar, zinnige informatie verstrekken, niet zomaar een platenkoffertje openen. Zijn programma’s hebben altijd een soort signaalfunctie.
Bos spreekt ook vele documentaires en series in. Hierdoor wordt hij een herkenbare “VARA-stem”. Zijn stemgeluid is aangenaam. Bij zijn pensionering in 1996, complimenteert Cornald Maas hem met “de mooiste stem van de radio”. Bos staat aan de wieg van VARAjazz, een serie van achttien elpees en vijf cd’s die Co de Kloet jr. (muziekproducer, programmamaker en presentator) produceert en die Bos op de radio brengt.
Met Joop de Roo en Michiel de Ruyter is Bos een van de grondleggers van het Laren Internationaal Jazzfestival (1973-1979) dat legendes als Sonny Rollins, Stan Getz en Sarah Vaughan naar het Gooi haalt. Voor zijn bijdrage aan de jazz krijgt hij in 1998 de Bird Award uitgereikt op het North Sea Jazz Festival.
‘Afgedankt’
In 1992 besluit de VARA de jazzprogrammering wegens bezuinigingen te schrappen en Bos te ontslaan. Een actie om hem tot zijn veertigjarig jubileum bij die omroep te laten blijven, loopt op niets uit. Bos voelt zich “afgedankt”. Ondanks zijn lange dienstverband bij de VARA hoort hij na zijn ontslag niets meer van degenen die daarvoor verantwoordelijk zijn: Marcel van Dam (1938) en Vera Keur (1953). Eenmaal weg bij de VARA kan Bos meteen aan de slag bij de VPRO, waar hij nog enkele jaren VPRO-jazz op vier presenteert. In 1996 gaat Bos met pensioen.
Aad Bos overleed op 88-jarige leeftijd in Laren.
BRONNEN:
- Het Parool van 01.03.2020
- de Volkskrant, de rubriek Het eeuwige leven door Peter de Waard, van 05.04.2020
- https://wiki.beeldengeluid.nl/index.php/Aad_Bos
- http://mdr.jazzarchief.nl/bos/ (Aad Bos over Michiel de Ruyter)
- https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20200303_57067876
- https://www.jazzradar.com/speakeasy/hans-zirkzee/aandacht-voor-radiopioniers-bos-en-schoonenberg/
KWARTIERSTAAT:
