De rijksarchivaris is niet bang voor gerommel in de archieven door de nieuwe privacywet
Gaan archieven op slot als eind mei de nieuwe privacywet ingaat? Marens Engelhard, algemeen rijksarchivaris en tevens directeur van het Nationaal Archief in Den Haag, verwacht dat het zal meevallen. Hij ziet oplossingen in moderne archieftechnieken met big data.
In hoeverre raakt de nieuwe privacywet de toegankelijkheid van de archieven?
"De Europese Unie is al een aantal jaar bezig met wetgeving voor het beschermen van persoonlijke data. Dit om tegengas te geven tegen de explosie van het verspreiden van die gegevens via internet. Het is goed dat dit Europees wordt aangepakt, want internet stopt niet bij de landsgrenzen. Er zijn talloze amendementen op die oorspronkelijke tekst gekomen en uiteindelijk in 2016 is de wet aangenomen. Op 25 mei wordt hij in alle landen ingevoerd. Ook wij archivarissen hebben wijzigingen doorgevoerd gekregen, zodat er nu wel mee te werken valt."
De privacy wordt strenger bewaakt, maar uiteindelijk blijft informatie die voor archivarissen belangrijk is wel bewaard.
Wat voor wijzigingen zijn dat?
"De zorgen van archivarissen gingen over twee kwesties die in de wet aan bod komen. De eerste is het recht op vergetelheid, wat betekent dat je als individu het recht hebt om je persoonlijke data te laten verwijderen. Het tweede gaat om het recht op correctie. Als er verkeerde dingen staan in een databank mag je dat corrigeren. Archivarissen en historici dachten: nou, als je die zaken helemaal doorvoert, blijft er weinig over. Dan kan iedereen denken: wat daar staat bevalt me niet, haal maar weg. Dan is een archief geen betrouwbare bron meer. Daarom zijn er voor toekomstige historici waarborgen gekomen. De privacy wordt strenger bewaakt, maar uiteindelijk blijft informatie die voor archivarissen belangrijk is wel bewaard."
Archieven gaan dus wel enigszins op slot ?
"Een archief heeft alleen maar nut als je het ook mag inzien, dat is onze missie. Maar er zijn nu eenmaal tegenstrijdige belangen: die van de onderzoeker die graag informatie wil en die van de privacybescherming. We hebben in Nederland al sinds 2001 een wet op bescherming van persoonsgegevens. Daar was bij de invoering ook heftig debat over, angst dat informatie niet meer toegankelijk zou zijn. Uiteindelijk viel er wel mee te werken. In hoeverre deze nieuwe wet ons gaat beïnvloeden, moeten we gaan zien."
De VNG en de clubs van archivarissen adviseren om gezinskaarten van voor 1940 offline te halen, dat heeft toch nu al gevolgen voor familieonderzoekers?
"Die gezinskaarten worden veel gebruikt door mensen die familieonderzoek doen, dat is waar. Maar gezinskaarten van voor 1940 vermelden de godsdienst van de persoon in kwestie en dat mag niet als die persoon nog leeft. Dat is lastig. Veel familieonderzoekers willen die gegevens juist online hebben. Die zijn dus niet blij met dit advies. Die zeggen: wiens belangen worden hier nou geschaad, bijna iedereen is toch al overleden? Maar ja, niet iedereen dus, sommigen leven nog. Archieven moeten nu een belangenafweging maken. Offline is mogelijk, maar er zijn ook andere oplossingen.
Om 110 jaar lang nog extra beperkingen op te leggen, vind ik niet nodig
Zoals?
"Het koppelen van big data kan een oplossing zijn. Bijvoorbeeld door de bestanden met informatie over wie is overleden te koppelen aan de gezinskaarten. Zo zeef je de levenden eruit. Of je ontwikkelt een programma waarmee je informatie over godsdienst onzichtbaar maakt op de gezinskaarten. Dergelijke technische oplossingen zijn mogelijk, maar archieven moeten zelf bekijken hoe ze hiermee omgaan."
Wat vindt u van het advies om de gezinskaarten niet alleen offline te halen, maar ook nog eens extra beperkingen op te leggen, die voor 110 jaar moeten blijven gelden?
"Om 110 jaar lang nog extra beperkingen op te leggen, vind ik niet nodig. Er zijn andere technische mogelijkheden zoals ik net al schetste, om de privacy te waarborgen, die zou ik eerst verkennen."
Wat gebeurt er nu eind mei met de gezinskaarten?
"Je hebt veel archieven in Nederland: van de gemeente, de provincie, de waterschappen en het Rijk. In Nederland opereren zij zelfstandig, binnen de kaders van de archiefwet. Dat kan betekenen dat de afwegingen per archief net anders uitpakken."
Dus de duizenden familie-onderzoekers in Nederland zouden dan binnenkort in Zaltbommel wel de gezinskaarten mogen inzien en in Assen niet?
"Dat is niet denkbeeldig. De hele vakgemeenschap is er nu over in gesprek. We moeten een praktijk ontwikkelen conform de wet en tegelijk de belangen van onderzoekers dienen. Ik denk dat dit best zal lukken."
Bron: