Inleiding:
De familie Molenaer uit Capelle aan den IJssel heeft als stamvader Henrick Dircksz, wiens zonen zich Sloff gingen noemen. Zijn zoon Cornelis Henricksz. gehuwd met Dyntie Jansdr. was bekend als Meulenaer, maar noemde zichzelf ook nog Sloff. Na de dood van Dyntje Jans is Cornelis Hendriks in Capelle aan den IJssel op 28 februari 1685 hertrouwd met Grietje Aerts Ligthart. Hij wordt daar vermeld als wonend in Krimpen aan den IJssel. Hij was de eerste "Molenaer" die als mattenmaker terecht kwam in de steenbakkerswereld. Rietmatten waren nodig om in de vele steenbakkerijen de pasgebakken IJsselsteentjes te beschermen tegen de regen. Hendrick was molenaar. In 1627 verkocht hij een korenmolen bij Capelle aan den IJssel. Cornelis Hendrickx was de grootvader van de onder I genoemde Cornelis Jansz. Molenaar. De genealogie van zijn moeder, Maeritge, gaat nog twee generaties terug dan die van zijn vader. Haar vader en grootvader zijn allebei schepen geweest. In ieder geval hadden Cornelis' ooms Dirk en Arie de achternaam Sloff. Zijn vader Jan werd ook vermeld met achternaam Molenaar. Uit beide ooms ontspringen verschillende families Sloff, terwijl we zijn vader Jan als de stamvader van het geslacht Molenaer kunnen duiden. Jan Cornelisz. Molenaar, gebruikte naam Sloff steeds minder en vanaf de generatie II sterft hij helemaal uit in de familietak Molenaer.
Familiewapen:
Er is een familiewapen molenaar bekend. Er is een afbeelding van een zegel bij het CBG, helaas zonder wapenvoerder. Maar in de familie zelf is nog steeds een zegelring waarmee enkele generaties al hebben gezegeld.
Het wapen toont een molenrad met 4 spaken en 16 tanden op een effen veld. Helaas zijn de heraldische kleuren van het familiewapen onbekend. In Rietstap komt het niet voor en in de overlevering binnen de familie zelf is ook niets bekend, dus dat levert geen verdere informatie op over de kleuren.
Steenbakkers:
In IJsselmonde was "slechts" één steenplaats. Deze was hemelsbreed gelegen tussen de Zuiddiepjeskade, Bovenstraat en de Koenraad van Zwabenstraat, waar het bedrijf Pontmeyer gevestigd is.
In 1853 zijn er 28 steenbakkerijen langs de IJssel met samen een jaarproduktie van 120 miljoen stenen en dus een omzet van zeker een half miljoen harde guldens. Een verslag uit 1861 levert de naaststaande tabel op van de steenfabrieken langs de Hollandsche IJssel.
Jan Cornelisz. Molenaer alias Sloff en zijn echtgenote Maertje Claesdr. zijn beide al actief in de steenbakkerij. Jan wordt al Mr. Steenbacker genoemd en als Maartje testeert op 12-5-1719, wordt zij steenbakster genoemd.
De Steenbakkerij of Steenplaats te IJsselmonde was in bezit van Cornelis Jansz. Molenaar en zijn vrouw Annetje Jansdr. Luijte(n), maar al snel na zijn overlijden tussen 1729 en 1735, verwaarloosd zij kennelijk de boel, want er wordt vanaf begin 1736 gesproken over de insolvente en geabandonneerde boedel van Annetje Luijte, weduwe van Cornelis Molenaar, steenbakster. De curator van het geheel verkoopt op 12-3-1736 een steenplaats met twee ovens, gereedschappen, woonhuis met bijgebouwen aan het Westeinde bij de korenmolen. De koop wordt toegewezen aan Abraham en Pieter van Lelijveld. Annetie zelf wordt uiteindelijk in Delfshaven begraven.
In 1740 komt de Steenplaats weer in bezit van de Molenaars, de Steenbakkerij wordt op 10-12-1740 gekocht van Willem Sweerts door Ary Redelijkheit en Jan Molenaar. op 11-2-1741 wordt voor notaris Pieter Tijken te IJsselmonde een overeenkomst vastgelegd tussen meester-metselaar Ary Redelijkheyt uit Rotterdam en Jan Molenaar van Oost-IJsselmonde voor het voor gezamenlijke rekening exploiteren van een steenplaats te IJsselmonde en derhalve uitoefenen van een trafycq en negot. Het vennootschap heeft dan nog geen naam. In een machtiging van 15-5-1744 voor notaris Pieter Tijken wordt gesproken over een trafycq van steen, kalk, tras, pannen, tegelen, enz. In een akte van 26-6-1747 wordt Jan Molenaar inmiddels al meestersteenbakker genoemd, dus had hij het vak toen al aardig onder de knie. In een akte van 27-8-1802 wordt de steenplaats te IJsselmonde aangeduid met "firma Jan Molenaar en Zoonen", en worden daarin Pieter en Dirk Molenaar beiden als steenbakker genoemd. Jan Molenaar hun vader is dan reeds twee jaar overleden.
Nazaten blijven aktief in de steenbakkerswereld. Ook de latere burgemeesters waren nog steenbakkers en steenfabrikanten.
Burgemeesters:
De familie Molenaar deden goede zaken als steenbakkers en kooplieden. Ze behoorden tot de notabelen op het dorp IJsselmonde en bekleedden tal van maatschappelijke en bestuurlijke functies.
Tijdens de Franse overheersing werden de rechten en bevoegdheden van de notabelen en de ambachtsheer erg teruggebracht. In 1804 werd een civiele rechtbank ingesteld bestaande uit een schout en schepenen, die werden benoemd door een departementaal bestuur, waarmee de scheiding met het gemeentebestuur een feit is. In 1811 wordt de civiele rechtbank ontbonden en treedt het plaatstelijke bestuur af. Er wordt dan een maire (burgemeester) benoemd en een municipale raad. Hiermee werd IJsselmonde in 1811 een zelfstandige gemeente met een eigen burgemeester en gemeenteraad, die ook na de Franse tijd in stand bleef.
Mr. Marinus Cornelis Bichon van IJsselmonde, werd de eerste "maire" van IJsselmonde (en ook de laatste) en was daarmee feitelijk de eerste burgemeester van het dorp. Op sommige overzichten met burgemeesters van IJsselmonde wordt hij niet genoemd, maar dat is naar mening van het Streekarchief niet juist.
Gedurende de Franse bezetting waren de Molenaars uit veel van hun maatschappelijke en bestuurlijke functies gezet, maar toen in 1814 de Fransen de deur waren gewezen, werd Pieter Jansz. Molenaar aangesteld als Schout en Secretaris van IJsselmonde. Hij volgde in 1817 Mr. Marinus Cornelis Bichon van IJsselmonde op en werd burgemeester van IJsselmonde. Daarmee begon een ware burgemeestersdynastie in het dorp IJsselmonde, die drie Molenaars en een aangetrouwde Speelman als burgemeester kende. Het zou tot 1894 duren voordat er iemand van buiten de familie Molenaar burgemeester van het dorp aan de Maas zou worden.
Cornelis Jansz. Molenaer (alias Sloff), steenbacker, schepen van Capelle op den IJssel (1710-1711), ged. Cappele aan den IJssel 14-12-1681, ovl. IJsselmonde tussen 31-3-1729 en 12-3-1736, zoon van Jan Cornelisz. Molenaer alias Slof(f) en Maartje Claasdr., tr. Capelle aan den IJssel 21-11-1706 (met attestatie van Ouderkerk) met Annetje Janse Luijt(en), ged. Ouderkerk aan den IJssel 16-3-1686, begr. Delfshaven 27-03-1761, dochter van Jan Dircksz. Luijten en Jobje Aarde/Aertse.
- 31 maart 1729: Akte van uitgifte in erfpacht van aanwassen of rietvelden aan de westkant van IJsselmonde om te gebruiken als steenplaats door Maria van Niedeck, weduwe van Jean de Meij, en Nicolaas Bichon en zijn vrouw Kornelia Hegtermans enerzijds en Annetje Jans Luit, vrouw van Cornelis Jansz. Molenaar, anderzijds, in tweevoud, grossen .
- 12 maart 1736: De curator in de insolvente en geabandonneerde boedel van Annetje Luijte , weduwe van Cornelis Molenaar, steenbakster, verkoopt een partij riet en inboedel;
- 12 maart 1736: De curator in de insolvente en geabandonneerde boedel van Annetje Luijte , weduwe van Cornelis Molenaar, steenbakster, verkoopt een steenplaats met twee ovens, gereedschappen, woonhuis met bijgebouwen aan het Westeinde bij de korenmolen (Toegewezen aan Abraham en Pieter van Lelijveld.);
De Steenplaats te IJsselmonde (Kuyper 1848) - 28 maart 1736: De curator in de insolvente en geabandonneerde boedel van Annetje Luijte , weduwe van Cornelis Molenaar, steenbakster, verkoopt 350.000 stenen;
- 30 april 1736: De curator in de insolvente en geabandonneerde boedel van Annetje Luijte , weduwe van Cornelis. Molenaar, verkoopt 500.000 stenen.
Bron: Akten van openbare verkoop van roerende en onroerende goederen onder Oost-IJsselmonde, 1598-1794
- Graf: weduwe van Cornelis Moolenaar; binnen de kerk 10.0.0 gld.; voor het luiden 3.8.0 gld.
Kinderen uit dit huwelijk:
Pieter Jansz. Molenaar, steenbacker, Burgemeester van IJsselmonde (1817-1838), geb. Oost-IJsselmonde 8 augustus 1759, ged. IJsselmonde 12-8-1759 (get: “de vader zelve”), overl. ald. 9-3-1838, trouwt Boskoop 6-10-1794 (ondertr. IJsselmonde 19-9-1794, gaarder 17-9-1794 f 30,--) met Anna Wilhelmina Carolina Masson, j.d. van Hooge Mierdem in de Meierij van ’s Bosch, wonend te Boskoop, ged. Hoge Mierde 9-2-1766, ovl. IJsselmonde 22-2-1833, dochter van François Masson en Antonette Scholt.
Kinderen uit dit huwelijk:
Hendrik Molenaar, geb. IJsselmonde 6-6-1797, ged. ald. 11-6-1797 (get. Jacoba Maria Masson), ovl. (verdronken) Zaandam 31-8-1860, tr. 1e Gouderak 24-06-1826 met Soetje Teunisdr. Kok, geb. Bergambacht 27-3-1791, ovl. Utrecht 30-11-1842, dochter van Teunis Kok en Margaretha Goedhart. Hendrik tr. 2e Utrecht 15-3-1843 met Louiza Margaretha Buddingh, geb. De Kooij 17-2-1809, ovl. ná 13-11-1867, dochter van Steven Adriaan Buddingh en Catharina Elisabeth Caspers.
“Klaas Bernhard, agent van politie, 46 jaar wonende te Zaandam en Gerardus Wilhelmus de Groot, agent van politie, 42 jaar, wonende te Zaandam hebben verklaard dat op den eenendertigsten dezer (augustus 1860), des voormiddags ten negen ure in het water genaamd de Hollesloot is drijvende gevonden en opgehaald - in den ouderdom van drieënzestig jaren en ruim drie maanden - het lijk van Hendrik Molenaar, van beroep arbeider, geboren te IJsselmonde en wonende te Amsterdam, eerst gehuwd geweest met Soetje Kok en thans gehuwd met Louiza Margaretha Buddingh, zoon van Pieter Molenaar en van Anna Wilhelmina Carolina Masson, beiden overleden.”
Anthonetta Molenaar, geb. IJsselmonde 31-8-1800, ged. ald. 6-9-1800 (get. “de vader”), ovl. Dordrecht 24-10-1878, tr. IJsselmonde 6-8-1835 met Plonius Jan de Raadt van Hendrik Ido Ambacht (Pleun Jansz. de Raadt), geb. Oost- en West-Barendrecht 13-5-1788, ged. Barendrecht 18-5-1788, ovl. Dordrecht 6-5-1870, zoon van Jan de Raadt en Maria Fortuin. Pleun was weduwnaar van Lena Barendregt (1792-1833).
Barendrechters moeten tot halverwege de negentiende eeuw naar Dordrecht om een brief te posten. Het dorp heeft geen brievenbus. Het is burgemeester Pleun de Raadt die ervoor zorgt dat er 1847 een postkantoor komt. De Raadt is bijna veertig jaar lang burgemeester van Barendrecht.
Pleun de Raadt wordt in 1788 geboren op boerderij Dorpszigt. Deze boerderij staat nog altijd aan de Dorpsstraat 177 in Barendrecht. Hij komt uit een goede familie. Barendrecht is dan een dorp, inwoners leven van veeteelt en landbouw. Als Pleun zeven jaar is, bezetten de Fransen ons land.
Onder Frans bewind worden de gemeenten ingevoerd en in elke plaats moet een notaris zijn. De Raadt is pas 21 jaar als hij in 1809 de eerste notaris van Barendrecht wordt. Twee jaar later wordt hij burgemeester en zweert hij trouw aan de Franse keizer.
Pleun trouwt in 1812 met Lena Barendrecht. Het stel krijgt vijf zonen, van wie er drie in leven blijven. Ze wonen in Huis Waalesteyn. Dat huis staat nog altijd in Barendrecht, tegenover de Dorpskerk. Lena overlijdt in 1833 en wordt begraven in de Dorpskerk. Haar grafsteen is ook nog altijd te vinden op het kerkhof.
In 1835 hertrouwt De Raadt met Anthonmetta Molenaar, de dochter van de burgemeester van IJsselmonde.
Pleun de Raadt koopt in 1836 voor het aanzienlijke bedrag van 17.500 gulden de ambachtsheerlijkheid Hendrik Ido Ambacht en noemt zich Pleun de Raadt van Hendrik Ido Ambacht. Op 13 juni 1847 laat hij via de rechtbank zijn voornamen wijzigen in Plonius Jan. Pleun de Raadt wordt daardoor Plonius Jan de Raadt van Hendrik Ido Ambacht.Behalve boerderij Dorpszigt en woonhuis Waalesteyn is er in Barendrecht nauwelijks iets dat herinnert aan de man die er bijna veertig jaar lang burgemeester is geweest. Geen straatnaam of standbeeld voor Pleun. Het is zelfs niet bekend hoe de man eruit heeft gezien. Er is geen portret van hem bekend. Ook de Historische Vereniging Barendrecht heeft nooit een afbeelding van De Raadt kunnen vinden.
Na zijn aftreden als burgemeester van Barendrecht verhuist De Raadt naar Dordrecht, waar hij rechter is. Hij is van 1856 tot zijn door in 1870 ook lid van Provinciale Staten. Zijn kleinzoon Leonardus Apollonius De Raadt zit van 1883 tot 1905 in de gemeenteraad van Barendrecht en is wethouder van 1893 tot 1905.
Ook Dordrecht kent een burgemeester De Raadt. Gerrit Adrianus de Raadt is de tweede zoon van Pleun en hij is van 1862 tot 1883 burgervader in Dordt.
Pieter Molenaar, steenbakker, ged. IJsselmonde 1-2-1803 (opm. “de gegeven geboortedatum is 23-2-1803”), ovl. Gouderak 8-5-1873, tr. 1e Aarlanderveen 7-12-1828 met Grietje Vergunst, geb. Aarlanderveen 31-5-1801, ged. ald. 7-6-1801, ovl. Gouderak 5-8-1842, dochter van Daniël Daniëlsz. Vergunst en Antje Pietersdr. van der Hidde(n).
Pieter tr. 2e Oudshoorn 17-12-1843 met Marijtje Dam, geb. Aarlanderveen 1-6-1817, ovl. Gouderak 10-7-1855, dochter van korenmolenaar op "De Smalle Juffer" in de Hooftstraat (Alphen aan den Rijn) Willem Ariensz. Dam en Magdalena Pietersdr. Oosthoek.
Pieter tr. 3e Leerbroek 17-12-1863 met Antonia Rombach, geb. Giessen-Oudekerk 17-11-1816, ovl. Delft 13-5-1910, dochter van Cornelis Antonie Rombach en Johanna Catharina Elizabeth van Ginkel.
Pieter bezat vanaf 1829 een Steenplaats onder Gouderak in de polder Middenblok. Vanaf 1872 werd dit de Steenplaats Firma J. C. Van Vliet. De steenbakkerij Van Vliet werd in 1960 gesloten.
De op de bovenstaande steen genoemde Piet Molenaar Pz heeft zijn steenplaats in 1872 aan de heer J.C. van Vliet verkocht. De steen werd gevonden op de plaats waar ooit de oude steenoven was geplaatst door de heer Bras uit Reeuwijk. Deze heeft de steen in zijn tuinmuur ingemetseld.
Pieter Molenaar heeft ook 25 jaar zitting gehad in de gemeenteraad van Gouderak. Zo zaten er blijkens informatie in 1842, toen het gemeentehuis van Gouderak werd gebouwd, in de gemeenteraad: Pieter Molenaar (steenfabrikant), Johannes Smits (steenfabrikant), Francois van Langen Dzn. (steenfabrikant) en Jan van Luyk.
Pieter Molenaar is drie keer getrouwd geweest, waarbij hij uit het eerste huwelijk acht en uit het tweede huwelijk zeven kinderen kreeg. Uit het laatste huwelijk zijn geen kinderen geboren.
De stoelen en meubels van de raadzaal van het gemeentehuis in Gouderak zijn door de dochter van Pieter Molenaar en Grietje Vergunst - mevr. Donker – aan de gemeente Gouderak geschonken. Deze hebben daar tot het tijdstip dat het gemeentehuis zijn functie verloor, daar gestaan. Deze laatste gegevens zijn ontleend aan een artikel geplaatst in Bulletin nr. 53.
Pieter Molenaar had de steenplaats in 1830 gekocht van Jan Streefland. Zoals reeds vermeld heeft Pieter Molenaar de steenplaats in 1872 verkocht aan J.C. (Jan) van Vliet, welke in 1908 door zijn zoon Willem werd overgenomen.
Cornelis Molenaar, geb. IJsselmonde 8-2-1809, ged. ald. 19-2-1809 (get. “de vader”) , overl. (ongehuwd) ald. 31-01-1830.
Jan Pietersz. Molenaar, steenbakker, Burgemeester van IJsselmonde (1838-1850), geb. IJsselmonde 25-5-1796, ged. ald. 27-5-1796 (get. Antje Molenaar), ovl. Dordrecht 7-4-1877, trouwt Dordrecht 5-7-1826 met Geertruij Pieterse. Scheij, ged. Dordrecht 15-2-1794, ovl. IJsselmonde 24-4-1864, dochter van Pieter Scheij en Adriana Goudriaan.
Kinderen uit dit huwelijk:
Aart Knijff, steenbakker, geb. Woerden 13-5-1836, ovl. Utrecht 8-4-1908, tr. Ede 15-11-1858 met Barbara Koning, geb. Leiderdorp 14-9-1837, ovl. Rietveld 5-2-1870, dochter van steenbakker Jan Koning en Aaltje de Bruin.
Cornelis Arie Molenaar, Burgemeester van IJsselmonde (1870-1893), geb. IJsselmonde 3-6-1826, ovl. ‘s Gravenhage 27-11-1911, tr. 1e Woerden 28-8-1862 met Anna Wilhelmina Carolina Knijff, geb. Woerden 17-8-1838, ovl. IJsselmonde 4-4-1875, dochter van Hendrik Knijff en Neeltje Molenaar (zie IVc.).
Cornelis tr. 2e Dordrecht 3-6-1880 met Anna Willemina van der Horst van Lil, geb. Rotterdam 30-10-1846, ovl. ’s Gravenhage 24-10-1918, dochter van Willem Gerhard Herman van der Horst van Lil en Maria Jordens.
Kinderen uit dit huwelijk:
