John Thorn Leeson
Oorspronkelijk gepubliceerd in Streekarchief Eiland IJsselmonde Kwartaalbericht Voorjaar 2023 (jaargang 38, nummer 1)
De familie Leeson zal zo rond 1834 vanuit Engeland naar Nederland zijn vertrokken. Tot 1833 worden er kinderen geboren in het graafschap Nottinghamshire (en omgeving) en het gezin Leeson duikt voor het eerst op in Rotterdam op 21 december 1835. De geboorte van dochtertje Rebecca van John Leeson en zijn vrouw Sarah Thorn wordt dan aangegeven. We kunnen dus wel stellen dat de Leeson’s ergens rond 1834 naar Rotterdam kwamen.
Later wordt er ook nog een zoon Frederick geboren in het Zuid-Hollandse Abtsregt in 1840. John en Sara strijken later neer in Voorburg. De weinige keren dat John Leeson wordt vermeld, wordt hij als zonder beroep genoemd. In de huwelijkse bijlagen van het huwelijk van zijn zoon John Thorn Leeson met de Nederlandse Catharina Klinkenberg staat op het uittreksel uit het doopboek van Beeston (Nottinghamshire) echter “lace manufacturer” (linnen fabrikant) vermeld als beroep van vader John.
De uit het huwelijk geboren kinderen van John Leeson en Sarah Thorn worden wisselend met achternaam “Thorn Leeson” en “Leeson” aangetroffen.
Uiteindelijk vestigen John en zijn vrouw Sarah zich, na nog een periode in Wassenaar te hebben gewoond, in Voorburg. Sara overlijdt in 1871 in huize Burchvliet te Rijswijk en 10 jaar later overlijdt John in Voorburg.
Zoon John Thorn Leeson wordt op 2 januari 1830 te Beeston geboren en daar op 20 maart 1831 gedoopt. Bij de loting voor de Nationale Militie is hij Chirurgijnsleerling en wonende te Wassenaar. John krijgt nummer 17 toebedeeld en wordt uitgeloot, hij hoeft dus niet op te komen en kan gerust zijn studie afmaken.
In Ter Aar leert hij de uit het naburige Nootdorp afkomstige Catharina Klinkenberg kennen en op 11 maart 1858 trouwen zij in Utrecht. John is dan inmiddels geneesheer en sinds 1856 woonachtig en werkend in Ter Aar. Van de elf kinderen die uit het huwelijk worden geboren overlijden er vijf op zeer jonge leeftijd.
John was een zeer gewaardeerd lid van de Ter Aarse gemeenschap en stond hoog aangeschreven als chirurgijn, geneesheer, vroed- en heelmeester enz. De term arts was destijds nog niet gangbaar, dus was er een mêlee aan namen die aan een dokter werden gegeven. Eén ding is wel zeker, dat hij naast arts ook vroedmeester was. Op menig geboorte akte in Ter Aar prijkt zijn naam als verloskundige en aangever.
Dat Thorn Leeson erg gewaardeerd wordt als arts is wel duidelijk als hij per Koninklijk besluit No. 41 van 16 december 1865 wordt benoemd als lid van de geneeskundige Raad voor Zuid-Holland.
In Ter Aar is Thorn Leeson zeer betrokken bij het armenwerk. In 1861 zet hij zich enorm in voor de “belangenlooze koepok-intenting der minvermogenden”. Dit levert hem de toekenning van een zilveren erepenning door de Koning op (KB No. 61 van 5 juni 1862).
Dat het niet altijd makkelijk was als gemeentelijk geneesheer blijkt ook uit de vele krantenberichten uit de jaren 1871/1872. Er waarden toen de zeer besmettelijke pokken rond in Nederland. En als de plaatselijke arts als doodsoorzaak pokken had vastgesteld dan was het “in het belang der openbare gezondheid dringend noodzakelijk, de voorwerpen, waarmede die persoon in aanraking is geweest, te onteigenen en te verbranden”. Dat moet in een tijd waar de meeste mensen niet zo heel veel bezittingen hadden, naast het overlijden van hun dierbare, hard zijn aangekomen.
In 1874 verlaat John Ter Aar om in Stad aan ‘t Haringvliet aan de slag te gaan als gemeentelijk geneesheer. In de Rijnbode van 28 juni 1874 is te lezen: “De geneesheer J. Thorn Leeson, die gedurende 18 jaren hier met lof practiseerde, heeft eene benoeming ontvangen naar Stad aan ‘t Haringvliet en zal deze gemeente (red.: Ter Aar) weldra verlaten. Wij verliezen in hem een zeer bekwaam arts”.
De diep gelovige gemeente zal voor een wetenschappelijk onderlegde arts als Thorn Leeson best uitdagend geweest zijn. Dat John “in Stad” anders werd bekeken dan in Ter Aar blijkt wel uit een anekdote uit één van de boekjes over Stad aan ‘t Haringvliet: “Dan was er dokter Thorn Leeson, die zijn patiënten per rijtuig bezocht. Te paard reed hij dwars door de landerijen op weg naar zijn patiënten, dronk twee borrels per dag en het hele gezin at stroopvest. Boter kon de dokter niet betalen, daarom vertelde hij zijn patiënten dat het ongezond was”. Zo zie je maar, roddel en achterklap is van alle tijden.
De dokterswoning was gelegen aan de Molendijk in Stad aan ‘t Haringvliet.
Op 4 mei 1883 wordt dokter Thorn Leeson op eigen verzoek ontslagen als gemeente-geneeskundige te Stad aan ‘t Haringvliet en op 5 juni daaropvolgend wordt hij benoemd als gemeente-geneesheer van IJsselmonde.
Uit zijn tijd in IJsselmonde zijn een aantal verhalen over zijn kordate en kundige optreden bekend. Op 7 september 1885 is in de Drentsche en Asser Courant te lezen dat: “Vier heeren uit Rotterdam vierden den verjaardag van een hunner met een rijtoer, waarbij het nogal jolig scheen toe te gaan; althans toen ze te IJsselmonde in een herberg afstapten, bleek het, dat de twee, die uitstegen, min of meer in eenen staat van duizeligheid verkeerden. De twee anderen vonden het zeker in de gegeven omstandigheden raadzamer in het rijtuig te blijven zitten en wilden inmiddels een kleinen omweg met het rijtuig maken. Zij reden een stoep af en kwamen een eind verder weer een anderen op, doch bovenaan gekomen gleed het rijtuig uit en tuimelde met alles wat er aan en in zat van den Hoogen Dijk. Het rijtuig was geheel in elkaar gedeukt, het arme paard lag half daaronder erbearmelijk te stenen, terwijl één der inzittenden zoodanig was gekwetst, dat hij in bewusteloozen toestand bij den heer v.d. B. moest worden binnengedragen, waar hem dadelijk geneeskundige hulp werd verleend door de geneesheren v. Wagtendonk en Thorn Leeson. Na zijne verbinding werd hij met een rijtuig naar zijnen woning te Rotterdam vervoerd”.
Arie Jan van Wagtendonk (1856-1917) was de (huis) arts op IJsselmonde, John Thorn Leeson was de gemeentelijk-geneesheer, min of meer een voorloper van de GGD kan je wel zeggen.
Overigens beperkten zijn daden zich niet tot IJsselmonde, ook in het naburige Bolnes kwam hij in actie. In de krant De Grondwet van 24 september 1889 is opgetekend: “Bolnes, 30 augustus. Gisterenavond omstreeks 6 ure geraakte een kleine jongen van omstreeks 3 jaar aan het sluishoofd te water. Er was slechts een anderen jongen bij tegenwoordig, die spoedig vertelde wat er gebeurd was. De heer L.P. de Jong Ks. daar juist tegenwoordig zijnde, begaf zich gedeeltelijk te water en haalde de jongen er uit. De knaap was geheel bewusteloos. Spoedig werd dokter Thorn Leeson gehaald, wien het gelukte de levensgeesten weer op te wekken. Heden was de knaap weer enigszins bekomen of schoon het nog eenigen tijd zak duren, eer hij geheel hersteld is”.
Of het bericht uit Het Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJsselmonde van 29 april 1891, waarin staat: “IJsselmonde 27 maart. Maandagavond jl. had J. Groeneweg, arbeider bij den heer J. Schelling aldier, het ongeluk, van het paard te vallen, dat hij wilde beklimmen. Of toen het beest op het been van de man heeft getrapt, of dat het naar den man heeft geslagen, is niet met zekerheid bekend, daar de ongelukkige door de vreeselijke pijnen terstond het bewustzijn verloor. De heeren J. Thorn Leeson en A. van Wagtendonk, wier geneeskundige hulp dadelijk werd ingeroepen constateerden, dat het been tusschen den enkel en de knie gebroken was. Mocht dus de kwetsure misschien niet van dien aard zijn, dat het been moet worden afgezet, toch zal het nog een langen tijd duren, eer Groenweg zijn dagelijkschen arbeid kan hervatten”.
Thorn Leeson was ook belast met de Geneeskundige Armenpraktijk voor de wijk Bolnes (vanaf 1892 “tegen eene jaarlijksche wedde van ƒ 200”). Later werd John tot “regeerend armmeester” van IJsselmonde voor de jaren 1896 en 1897 benoemd door de gemeenteraad van het dorp.
Op 5 maart 1897 werd hem per Koninklijk besluit eervol ontslag verleend als lid van de Geneeskundige Raad voor Zuid-Holland, waar hij sinds 16 december 1865 prominent lid was geweest.
Niet lang daarna, op 14 april 1897, overlijdt Thorn Leeson, na een kortstondige ziekte. In het Rotterdamsch Nieuwsblad van 15-4-1897 werd over hem vermeld: “Hedennacht is te IJsselmonde overleden, de heer J. Thorn Leeson, sedert 1883 geneesheer aldaar. Aan een ongeëvenaarde stiptheid paarde hij een uitgebreide ervaring, zoowel in het buitenland als in Nederland opgedaan”.
Zijn weduwe Catharina was actief in het IJsselmondse verenigingsleven. Zij was o.a. bestuurder bij de damesvereeniging “Dorcas” te IJsselmonde. Na de dood van haar geliefde man bleef zij in IJsselmonde wonen. Kennelijk ging het hierna wat minder met de weduwe Leeson, want in de Nieuwe Vlaardingse Courant van 17 april 1898 vindt men een advertentie van deurwaarder H. v.d. Woude van Slikkerveer waarin hij een publieke verkoping aankondigt op zaterdag 30 april 1898 ten huize van mevrouw de weduwe van Dr. Thorn Leeson.
Op 1 februari 1909 overlijdt Catharina te IJsselmonde.
Fragmentgenealogie Thorn Leeson:
John Leeson, geb. Holme (Nottinghamshire, Engeland) 22-5-1791, ovl. Voorburg 2-10-1881, zoon van William Leeson en Hanna. Tr. Marylebon (Londen, Engeland) 9-7-1816 met Sara Thorn, geb. Londen (Engeland) 18-11-1796, ovl. Rijswijk (huize Burchvliet) 28-3-1871. Het gezin woonde in Nederland achtereenvolgens in Rotterdam (1835), Rijswijk (1871) en Voorburg (1881).
Kinderen uit dit huwelijk:
William Leeson, soldaat in H.M. 2nd Bombay European Light Infantry, geb. 1817, ovl. (gesneuveld) Belgaum (Mysore, India) 23-4-1850.
Hij testeerde 30-8- 1848, “lately residing my father John Leeson in the Kingdom of Holland, now with my regiment and about to proceed to the East Indies”; tot zijn erfgenamen benoemde hij zijn broers en zusters en tot executeur Thomas Wright Nelson, 23 Gloucester Place, New Pd., Middlesex. Bij de registratie van het testament op 17 jan. 1883 was zijn nalatenschap £ 456.13.6.
Hannah Leeson, geb. Lenton (Engeland) 29-3-1824, ovl. Ede 14-5-1879.
Haar testament werd 22 december 1882 door Thomas Wright Nelson, executeur voor het Verenigd Koninkrijk, geregistreerd. De nalatenschap bedroeg £ 410.16.5. Zij testeert ook te Ede. De Villa Buitenzorg waar zij haar meisjesschool had laat zij na aan haar neef John Thorn Leeson.
Isabella Leeson, geb. Nottingham (Engeland) 10-9-1828, Institutrice te Ede, ovl. Utrecht 15-2-1883.
Hannah Isabella Thorn Leeson, geb. Ter Aar 25-12-1873, ovl. Soestdijk 4-2-1961, begr. 7-2-1961 op de begraafplaats der Ned. Hervormde gemeente aan de Veldweg te Soest. Zij tr. Vriezenveen 25-9-1919 met Felix van der Wissel, boom- en rozenkweker te Epe, geb. Amsterdam 25-4-1865, ovl. Soest 13-4-1945, zoon van Felix van der Wissel en Anna Cornelia Kuijper. Felix was eerder gehuwd te Groningen op 27-6-1902 (echtsch. ingeschr. ald. 14-3-1918) met Alberdina Margaretha Kolk, geb. Groningen 14-5-1878, overl. ald. 5-11-1963, dr. van Herman Berend Kolk en Afiena Hammink
Veltman.
