Al vele jaren was genealogie de grote hobby van Arie van Munster. Hij kon enthousiast vertellen over hoe zijn fascinatie voor genealogie was ontstaan. Toen ik nog voer deed ik aan astrologie. Voor het rekenwerk dat daarbij te pas kwam om te kijken of de horoscopen klopten, boeide mij. Op een gegeven moment las ik ergens, dat je de exacte geboorte van je ouders en je grootouders uit kon rekenen. Dat wilde ik ook proberen en vroeg daarom diverse geboorteaktes aan. Toen ik die ontving en ermee aan de slag ging, realiseerde ik me, dat daar veel meer mee gedaan zou kunnen worden dan alleen maar de exacte geboortetijd uitrekenen. Daar zou de realiteit uitgehaald kunnen worden.
Van Munster wilde zijn kennis graag overbrengen op anderen. Daarom plaatste hij een advertentie in de krant dat hij een cursus genealogie ging starten. Belangstellenden die hun familiegeschiedenis wilden onderzoeken maar niet wisten hoe ze dat moesten aanpakken, konden bij hem terecht.
De cursus zou gehouden worden in De Klimmende Bever.
Op die advertentie reageerden zo’n 20 mensen, die graag wilden weten wat de beste manier was om hun stamboom uit te zoeken. Van Munster kweet zich met verve van zijn taak. Hij ging zelfs met zijn cursisten per trein naar het rijksarchief in Den Haag, om precies uit te leggen hoe zij te werk moesten gaan bij het voorouderonderzoek. Van Munster zelf was een sterk voorstander om een en ander via kwartierstaten te noteren.
De cursisten kwamen bij elkaar in de benedenzaal van De Klimmende Bever, die gehuurd werd van de Activiteitencommissie De Klimop, voor de huurprijs van ƒl. 19,-- per keer. Om dit allemaal te kunnen bekostigen moest natuurlijk contributie betaald worden.
Het ging goed met de groep. Zo goed zelfs dat in het voorjaar van 1981 de Werkgroep Genealogie IJsselmonde werd opgericht, die nog hetzelfde jaar onder de vleugels van het Sociaal Cultureel Vormingswerk De Klimmende Bever kwam.
Er werd een bestuur gekozen: Arie van Munster werd voorzitter. Mevrouw Van Cina secretaris en mevrouw Noorland penningmeester.
De groep werkte enthousiast verder. Op een gegeven ogenblik durfde men zelfs toe te geven, aan een al eerder aarzelend uitgesproken wens, om een streekarchief op te richten.
Op 25 augustus 1983 was het dan zo ver . . .
Toen verschenen voor notaris Petrus B.J.M. van den Bosch te Papendrecht de heren Arie van Munster, Jacob Dubbeldam en Adrianus Bonis, om een stichting in het leven te roepen:
"De Stichting Streekarchief Eiland IJsselmonde"
"Geschiedenis met een persoonlijk tintje". De leden van de werkgroep geven elkaar advies en krijgen steun van Arie van Munster. Soms komt het voor dat mensen die elkaar tijdens de cursus voor het eerst ontmoeten, nog familiebanden hebben.
De stichting had en heeft nog steeds ten doel het in kaart brengen van de geschiedenis van het eiland IJsselmonde in de ruimste zin van het woord. Daartoe werden en worden, voornamelijk door vrijwilligers, gegevens verzameld op het gebied van genealogie, topografie, archeologie, sociografie, de industriële ontwikkelingen en de monumenten. De stichting wilde vooral een archief zijn.
Door medewerking van de deelgemeente IJsselmonde en de Commissie Welzijn kon een schoollokaal worden gehuurd in het gebouw van het Meester Schatsinstituut, aan de Hollands Tuin 77 in Rotterdam-IJsselmonde.
In die opbouwperiode is er hard gewerkt en veel tot stand gebracht. De grote animator was en bleef Arie van Munster, die ook cursussen genealogie voor zijn rekening nam. De cursussen oud-schrift werden verzorgd door Jan Sparreboom.
Om de kas van het Streekarchief te spekken werden naast de cursussen (genealogie en oud-schrift) rommelmarkten gehouden.
Regelmatig waren er tentoonstellingen. Eén van die tentoonstellingen, de tweede in successie die door het Streekarchief Eiland IJsselmonde was georganiseerd, werd op 8 september 1984 door de voorzitter van de deelgemeenteraad Coos Rijsdijk, geopend. De tentoonstelling bevatte o.a. een collectie schilderijen, 41 luchtfoto’s en archeoloische vondsten. De drie weken durende manifestatie werd afgesloten met een tombola. De winnaar kreeg een schilderij van Huis Ten Donck van de schilder A. Adamse.
Tijdens de manifestatie van april / mei 1985 toonde de heer J.A. Goudappel o.a. foto’s van de twee stakingen die er op de scheepswerf van Piet Smit geweest zijn, één in 1925 en één in 1932 ( de laatste duurde acht maanden). De directe van Piet Smit had 10% loonsverlaging aangekondigd, boven de al door de regering vastgestelde loonsverlaging van 10%. Het uurloon lag toen tussen 51 en 71 cent. ( ca. 23 en 32 eurocent). De staking had succes. Het werd geen 10% maar “slechts” 5% extra loonsverlaging.
In de loop der tijden zijn er bij het Streekarchief veel boekjes tot stand gekomen. Er is veel uitgezocht, (over-)geschreven en getranscribeerd. We noemen hierna slechts enkele van deze werken, want het zijn er veel te veel om u hiervan een totaaloverzicht te geven. Mocht u geïnteresseerd zijn in wat er in de loop der tijd zoal is uitgegeven dan kunt u altijd even contact opnemen met onze beheerder, Theo Mulders.
Tijdens de tentoonstelling van 4 t/m 18 november 1985 in de Klimmende Bever werd het eerste exemplaar van “Katendrecht: de veren” ( het eerste boekje van het Streekarchief), door Michel Ball overhandigd aan mevrouw E. Schuttevaar-Seijbel, dagelijks bestuurslid voor Welzijnszaken van de deelgemeente IJsselmonde.
Mevrouw Schuttevaar zei in haar speech, grote waardering te hebben voor de enorme inzet van de vrijwilligers van Stichting Streekarchief Eiland IJsselmonde.
10 november 1995: Officiële uitreiking deeltjes I t/m IV van “De Tienden van ’t Oostambt van IJsselmonde” van P. Grandia. Gemeente-archivaris van Rotterdam, drs. C.O.A. baron Schimmelpenninck van de Oije overhandigt de de deeltjes aan de heer J. Rijsdijk, voorzitter van de deelgemeenteraad IJsselmonde.
15 juni 1998: Het eerste exemplaar van het boekje “Van Brienenoord en Uw toastje zalm”van de hand van de beheerder Michel Ball, wordt door de heer F.R. Loomeijer directeur van het Nederlands Visserijmuseum Vlaardingen, aangeboden aan de heer J. Rijsdijk, voorzitter van de deelgemeente IJsselmonde.
"De steenrijke Amsterdamse bankiersfamilie Van Brienen kreeg in de achttiende eeuw, als eigenaar van de ambachtsheerlijkheid Groote Lindt bij Zwijndrecht, de visrechten rondom IJsselmonde in bezit. Dit was ten tijde van Joseph van Brienen, die het nog schopte tot burgemeester van Amsterdam".
Het boek "Eiland IJsselmonde Stormvloed 1953" door Theo Mulders (in ons jubileumjaar 2013 ineens weer zeer aktueel geworden, vanwege de 60 jarige herdenking van de watersnoodramp). Jan Willem verhey, zoon van één van de verdronken slachtoffers, overhandigde in januari 2003 het eerste exemplaar aan Yvonne van mastrigt, voorzitter van de deelgemeenteraad IJsselmonde.
Het archief heeft inmiddels een enorme bibliotheek opgebouwd met allerhande boeken over het eiland en zijn bewoners.Het streekarchief is hiervoor met name Theo Mulders dankbaar. In zijn vrije tijd struint hij antiquariaten, kringloopwinkels en rommelmarkten af, overal waar hij denkt dat hij voor een “prikkie” een boek over het eiland IJsselmonde kan kopen. Want als het te duur is, haakt hij af.
Het was noodzakelijk dat het bestuur de vinger aan de pols bleef houden. Daarom werden er regelmatig evaluatievergaderingen gehouden. In de vergadering van 7 maart 1985 sprak Van Munster zijn zorg uit over het gebrek aan financiën en het tekort aan daadkracht. Hij bracht het als volgt onder woorden: “Zoals het nu gaat, stevenen wij regelrecht op een faillissement af.” Zover is het gelukkig niet gekomen.
In 1985 werd begonnen met het op microfiches zetten van de Burgelijke Stand van alle huidige en voormalige gemeenten op het eiland IJsselmonde. De reeks startte met Barendrecht en werd in 1988 met Zwijndrecht afgesloten. Voorts werd er een begin gemaakt met het Kadastraat archief Heerjansdam.
Het Streekarchief was nog steeds niet officieel geopend. Wegens te hoge kosten werd daarvan afgezien. Wèl werd er op 18 oktober 1986 een "Open Huis" gehouden, waarmee het Streekarchief voor geopend werd verklaard.
Ter gelegenheid van dit heugelijke feit en om het Streekarchief wat meer bekendheid te geven, werd aan alle burgemeesters en voorzitters van de deelgemeenteraden van het eiland IJsselmonde een presentatieboek over het archief aangeboden.
Het eerste lustrum van het Streekarchief werd op zaterdag 27 augustus 1988 gevierd met een receptie in het gebouw aan de Hollands Tuin. Het feest was voor alle donateurs, vrienden, bekenden en relaties. Aangezien het Streekarchief nog een stofzuiger, nieuwe gordijnen en een kapstok nodig had, werd aan de genodigden een kleine bijdrage gevraagd om hiervan de genoemde artikelen te kunnen kopen. Tijdens de receptie zouden ze als cadeau aan de heer Van Munster worden aangeboden. Dat eerste lustrum is zeker niet ongemerkt voorbijgaan. Behalve de receptie was er ook nog een heuse braderie met attracties om het vijfjarig bestaan extra luister bij te zetten.
Het Streekarchief had grootste plannen die het graag tot uivoering wilde brengen. Zoals secretaris Harry Beinen verwoordde: “We wilen het archief uitbouwen tot een begrip op het eiland en de mensen hier naartoe halen. Het is de bedoeling om in de hal en de gang die aansluiten op het lokaal van het Streekarchief, Galerie ’t Streekarchief te vestigen.
We willen hier kunstenaars, vooral uit IJsselmonde, de kans geven om tegen een kleine vergoeding hun werk te exposeren. Dit deel van het schoolgebouw wordt hiervoor opgeknapt. Ook het lokaal zelf heeft een opknapbeurt gehad. Als je naar buiten wilt treden moet het er immers netjes uitzien”meende Harry Beinen.
Nog meer initiatieven werden ontplooid. In november 1988 begon het Streekarchief met het geven van lessen aan leerlingen van de basisschool. Het Archief wilde op deze manier kinderen vertellen wat ze in een archief kunnen vinden en hoe het eiland IJsselmonde er vroeger uitzag. Leerlingen van groep zeven en acht van de basisschool De Groene Palm kregen als eersten les in het Streekarchief. Michel Ball vertelde over de historie van het eiland IJsselmonde en over de archieven waarin veel informatie te vinden is.
Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van het Streekarchief was het overlijden van Arie van Munster. Op 15 februari 1989 overleed hij, die kleurrijke en onvergetelijke man, voorzitter van het Streekarchief, enthousiast inspirator en voorvechter van de lokale geschiedschrijving. Hoewel men wist dat hij ongeneeslijk ziek was, kwam de klap van zijn overlijden hard aan.
Van Munster was niet alleen gezien bij mensen van het Streekarchief, maar ook in de muziekwereld was hij een bekende verschijning. Bij zijn begrafenis op de Nederlands Hervormde Begraafplaats IJsselmonde brachten 120 familieleden, vrienden en kennissen hem de laatste eer. Rob Hoeke vervulde de laatste wens van de overledene en gaf, op de naast het graf geplaatste piano, een mini boogiewoogie concert.
Het was geen gemakkelijke taak voor Jan Sieben om na het overlijden van Arie van Munster voorzitter te worden. Secretaris was toen Jaap Vonk en naar een penningmeester werd gezocht.
Na een bestuurlijke en financiële crisis werd het roer drastisch omgegooid. In de loop van de tijd werd de gehele financiële administratie gereorganiseerd en de stichting werd omgevormd tot een vereniging, waarbij het mogelijk werd een goede controle op het beleid en handelen van het bestuur te krijgen en te behouden.
De informatie van het Streekarchief aan donateurs, vrijwilligers en belangstellenden gaat al vele jaren via een informatieblad. Op 28 maart 1990 verscheen het eerste Kwartaalbericht, samengesteld door Michel Ball, de voorganger van Theo Mulders. Het Kwartaalbericht werd gevolgd oor het boekje “Inmiddels”, dat éénmaal per jaar uitkwam.
Sinds 1996 verschijnt vier maal per jaar de “Nieuwsbrief”.
Na het vertrek van Michel Ball verzorgde Ad Bonis de Nieuwsbrief. Vervolgens gaf hij het stokje door aan Leo Gijswijt die werd opgevolgd door Dick van Kooten. Na diens ziekte en overlijden verzorgt Theo Mulders de Nieuwsbrief.
In mei 1991 kreeg het Streekarchief van de heer D. de Rooij te IJsselmonde het vaandel van het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium afdeling IJsselmonde ten geschenke. Omdat de klimatologische omstandigheden in het Historisch Museum beter waren, is het vaandel aan dit museum overgedragen.
De volgende mijlpaal was op 25 augustus 1993. het Streekarchief bestond toen 10 jaar. Om dit 10-jarig bestaan te vieren organiseerde het archief op maandag 23 augustus een vaartocht rond het eiland, een 80 km. lange tocht met het motorschip Diana. Voor deze vaartocht waren alle burgemeesters en andere gezagdragers van het eiland IJsselmonde uitgenodigd, maar natuurlijk waren ook de vrijwilligers van het Streekarchief van de partij.
Tijdens de vaartocht werden de grote verschillen op het eiland zichtbaar. Zoals burgemeester Bruins Slot van Ridderkerk opmerkte: "Het Streekarchief is eigenlijk één van de weinige dingen die het eiland nog bindt". Waarvan akte!!
Nog steeds werden er cursussen genealogie en oud-schrift gegeven. In 1995 was echter voor de eerste keer de belangstelling wat minder groot. Er gaven zich maar weinig belangstellenden op. Dit kreeg langzamerhand consequenties voor de inkomsten. In 1998 had het Streekarchief behoorlijke geldproblemen; er kwamen minder subsidiegelden binnen en, zoals gezegd, viel de belangstelling voor de cursussen zwaar tegen. De jaarlijkse kosten van het Streekarchief overtroffen de inkomsten.
Deze financiële positie was voor de regionale pers zelfs reden om aan te nemen dat het Streekarchief failliet was. Dit werd zelfs gepubliceerd, zeer tot ongenoegen van de toenmalige voorzitter, Roelof Vennik. “Als voorzitter zou je zoiets toch als eerste moeten weten?” was zijn reactie. “Hoewel het juist is dat de financiële situatie verre van rooskleurig is, is het Streekarchief op geen enkel moment bedreigd geweest in zijn bestaan!”
Roelof Vennik heeft inmiddels wegens drukke werkzaamheden het voorzitterschap neer moeten leggen. Wel wlde hij graag als algemeen bestuurslid bij het Streekarchief betrokken blijven. Hij werd als voorzitter opgevolgd door Ad Bonis. Penningmeester Jannie Leocarie en het vierde bestuurslid Hans van der Linden. Helaas bestaat er nog steeds een vacature voor de functie van secretaris. Beurtelings wordt deze waargenomen door Roelof Vennik en Hans van der Linden.
Het Streekarchief verhuisde op zaterdag 23 oktober 1993 van lokaal aan de straatzijde naar het lokaal aan de overzijde van de speelplaats. Een niet geringe klus!. De “operatie” van 2003 was nog heel wat ingrijpender. Het schoolgebouw aan de Hollands Tuin werd grondig gerenoveerd. Ook voor het Streekarchief had dat consequenties. Op woensdag 28 mei moest het hele archieflokaal leeg zijn. Plafonds met asbest werden verwijderd, nieuwe systeemplaten met verlichtingsarmaturen werden aangebracht. De oude radiatoren werden vervangen door nieuwe. Muren en houtwerk werden geschilderd en er kwam nieuw marmoleum op de vloer. Het knapte enorm op maar er waren ook wel minpuntjes; soms was er geen water of tijdelijk geen stroom en een mand lang moest men het zelfs zonder tiolet doen!. Zoals het zo treffen in de Nieuwsbrief stond: onze locatie is opgeknapt en wij zijn afgeknapt.
Ondanks dat bleef het behelpen met de ruimte. Alles moest in dat ene lokaal plaatsvinden. Je zat met z’n allen op een kluitje en kon dus niet echt in alle rust werken of onderzoek doen. Een kleine ruimte zonder verwarming. De kluis naast het lokaal waar de computer was ondergebracht. Daar werden gegevens ingevoerd en het werd tevens als opbergruimte gebruikt.
Dat wij gevestigd waren in een schoolgebouw waarin zeer moeilijk lerende kinderen hun lessen kregen betekende tevens dat het er zeer rumoerig aan toe kon gaan.
Al enige jaren werd gedacht en gesproken over een andere locatie voor het streekarchief. In de loop van 2008 werden geruchten langzamerhand omgezet in serieuze plannen.
In samenwerking met de deelgemeente IJsselmonde en het Ontwikkelings Bedrijf Rotterdam kwam een overeenkomst tot stand tot het huren van de helft van een leegstaande voormalige kleuterschool in de wijk Lombardijen. De andere helft werd ingenomen door een organisatie voor naschoolse opvang.
In september 2009 verhuisden wij naar deze nieuwe locatie.
Wij kregen nu de beschikking over twee grote lokalen, een voor de bezoekers en de andere als werk- en vergaderlokaal en de opslag van een groot deel van onze collectie gegevens. Daarnaast kregen wij de luxe van een eigen ingang en brievenbus, een ruime hal, twee toiletblokken, een keukentje, koffiehoek en een opslagruimte. Alles te samen zo’n tweehonderd vierkante meter. Dit gebouw is in een wat rustiger wijk gelegen en met openbaar vervoer goed te bereiken. Het was nu ook mogelijk om gebruik te gaan maken van het internet. Zeker na de verhuizing is het aantal bezoeken aan het streekarchief stijgende en hebben wij weer een aantal nieuwe donateurs mogen inschrijven en een aantal vrijwilligers.
Eind 2012 werden er besprekingen gevoerd met de Stichting Insula Mundi. Dit heeft geleid tot een aantal afspraken in het kader van verdergaande samenwerking tussen deze Stichting en het Streekarchief.
Begin 2013 werd overleg gevoerd met de portefeuillehouder van cultuur van de deelgemeente, Dhr. Ernst-Jan Walraven Borst over de in oktober 2012 door VVD en Leefbaar Rotterdam ingediende motie "Historisch Museum IJsselmonde". Deze motie (waarvan hier de volledige tekst is te lezen) betreft het onderzoeken van de mogelijkheden om te komen tot de vorming van een Historisch Museum (of Oudheidskamer) IJsselmonde. Het Streekarchief als hèt geheugen van IJsselmonde wordt hierin genoemd als mogelijke deelnemer samen met de stichting Insula Mundi. Verder is er gesproken over het mogelijk betrekken van de aangeboden ruimte aan de Herenwaard en het donkere financiële klimaat.
De recessie hangt uiteindelijk ook als een dreigende donderwolk boven ons hoofd. Het is helemaal niet zeker of de subsidie die wij elk jaar van de deelgemeente mogen ontvangen ook in 2013 nog zal worden toegekend of wellicht slechts een gedeelte daarvan. Ook een van die gevolgen is dat wij eind januari noodgedwongen na 16 jaar trouwe dienst afscheid hebben moeten nemen van onze beheerder Theo Mulders. Dit heeft verregaande consequenties voor het archief. Denk alleen maar aan onze unieke openingstijden. We zullen hem missen als dagelijks beheerder, coördinator vrijwilligers, databeheerder en gastheer.
Het Streekarchief is nog lang niet uitgewerkt. Met vernieuwd elan worden stappen gezet ter uitvoering van het nieuwe beleidsplan, is er intensief overleg met de (deel)gemeente over een eventuele nieuwe locatie voor het Streekarchief ter terugbrenging van wederzijdse exploitatielasten en zijn we actief in de werkgroep die de mogelijkheden beziet om te komen tot een Historisch Streekmuseum en/of Oudheidskamer IJsselmonde.
Het begon met een simpele advertentie...
Toen waren er enthousiaste plannen die Nu inmiddels uitgekristalliseerd zijn. We blijven werken aan de doelstelling van het allereerste begin:
Het Streekarchief uitbouwen tot een begrip op het eiland
Die doelstelling kon en kan alleen maar worden waargemaakt dankzij onze donateurs, maar vooral dankzij onze Vrijwilligers, Toen en Nu
