14 Archieven van de polders onder de gemeente IJsselmonde ( Stadsarchief Rotterdam )
14
Archieven van de polders onder de gemeente IJsselmonde
Archiefvorming
Geschiedenis van het archief
14 Archieven van de polders onder de gemeente IJsselmonde
Archiefvorming
Geschiedenis van het archief
Titel:
Geschiedenis van het archief
Organisatie: Stadsarchief Rotterdam
laatste wijziging 17-08-2021
Als men de verslagen van de provinciale inspecteur der gemeente- en waterschapsarchieven in Zuid-Holland doorneemt, komt duidelijk naar voren dat de zorg voor de polderarchieven doorgaans slecht is. Wat dat betreft komen de IJsselmondse polderarchieven nog redelijk te voorschijn, hoewel er in de loop der tijden veel is verdwenen.
De archieven van de polder Oost-IJsselmonde berustten deels in het gemeentehuis van IJsselmonde en deels ten huize van de poldersecretaris. Er bestaat een inventaris in handschrift uit 1890, * vervaardigd door de commies-chartermeester bij het Algemeen Rijksarchief J.H. Hingman, die is bijgehouden tot 1945. Merkwaardigerwijs berustte deze inventaris niet bij de polder maar in het gemeentehuis, vermoedelijk met het oog op de aanwezigheid aldaar van een groot deel van de oude polderarchieven; immers, het oud-archief der gemeente IJsselmonde bestond voor driekwart uit polderarchieven.
De provinciale inspecteur heeft enige malen IJsselmonde bezocht en spreekt zijn verbazing uit * dat er zoveel stukken zijn verloren gegaan. In 1927 * constateert hij, dat vele polderarchieven van het eiland IJsselmonde bij de Rotterdamse Dienst van Gemeentewerken terechtkwamen nadat het poldergebied door Rotterdam voor stadsuitbreiding was gebruikt. Ook de Rotterdamse gemeentearchivaris dr. E. Wiersum krijgt nog een veeg uit de pan: "De Rotterdamsche gemeentearchivaris schijnt deze archieven niet in zijn ambtskring te betrekken, althans van bemoeiingen zijnerzijds bemerkte ik niets." En dan te bedenken, dat men in 1874 aan diens voorganger had gevraagd om de archieven van de gemeente en de polder IJsselmonde te willen ordenen en beschrijven. Eerst in 1936 * verschijnt een gestencilde opgave van de archieven van de gemeente tot 1915 en van de polderarchieven die zich ten gemeentehuize bevonden. In 1959 * sloot het bestuur van de polder Oost-IJsselmonde een overeenkomst met het bestuur van het waterschap "De Dijkring IJsselmonde", waarbij laatstgenoemde de polderarchieven in bewaring nam en onderbracht in het 1959 in dienst gestelde nieuwe waterschapshuis te Barendrecht.
De stukken van het polderarchief, die zich in het gemeentehuis van IJsselmonde bevonden, waren in 1955 naar de bewaarplaats van de Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam overgebracht. Eerst nu, bij mijn inventarisatie van de polderarchieven van IJsselmonde, heb ik alle archieven kunnen samenbrengen.
De archieven van de polders onder West-IJsselmonde bevonden zich gedeeltelijk ten huize van de poldersecretaris (in een zak volgens de provinciale inspecteur) en gedeeltelijk ten gemeentehuize van IJsselmonde. In 1940 zond men vier portefeuilles met de oudste stukken voor beschrijving naar de provinciale inspectie, waar zij in 1941 werden beschreven door mevrouw P. van Rheineck Leyssius-Jansen.
In 1947 werd een akte van bewaargeving opgemaakt wegens de plaatsing van de stukken in het Algemeen Rijksarchief te 's-Gravenhage. Toen in 1960 het Waterschap van West-IJsselmonde werd opgeheven gingen alle archieven, die aldaar berustten, naar de Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam, weldra gevolgd door de stukken, die zich in het Algemeen Rijksarchief bevonden; het contract van bewaargeving kwam hiermede te vervallen. Zoals in het voorgaande is vermeld, gingen bij de opheffing van het Waterschap van West-IJsselmonde alle rechten en verplichtingen over op de polder Dirk Smeetsland c.a. Bij besluit van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland d.d. 12 juni 1969 werd ook deze polder opgeheven met o.a. de bepaling dat het archief zou overgaan naar de gemeente Rotterdam. Dit is, voor zover ik heb kunnen nagaan, nimmer geschied. Al mijn naspeuringen zijn vruchteloos gebleken, bovendien waren alle betrokkenen reeds overleden. Sindsdien zijn de stukken uit de periode 1960-1969 spoorloos. De grootste hiaten vertoont echter de polder de 68 Morgen, waarvan vele archiefstukken zijn verloren gegaan, zoals uit de inventaris zal blijken.
Aangezien de polders de 51 Morgen en het Zomerland eigendom waren van de familie Bichon van IJsselmonde, berustten de archieven van deze polders aldaar. Bij de schenking in 1973 van het heerlijkheidsarchief door de familie Bichon van IJsselmonde kwamen die polderarchieven eveneens naar Rotterdam.
De archieven van de polder Varkensoord en Karnemelksland berustten gedeeltelijk in het gemeentehuis van IJsselmonde en gedeeltelijk bij de poldersecretaris. In 1954 werd het grootste gedeelte van het archief, dat bij de secretaris berustte, naar Rotterdam overgebracht; de rest volgde in 1957 na opheffing van de polder.
Over het algemeen kan men zeggen, dat de meeste stukken, die verloren zijn gegaan, betrekking hebben op de periode 1800-1833 en wat Oost-IJsselmonde betreft de periode vóór 1594. Veel oudere stukken zijn beschadigd en/of onleesbaar door de inwerking van vocht.
laatste wijziging 09-10-2021
1.058 beschreven archiefstukken
242 gedigitaliseerd
totaal 30.949 bestanden
Inhoud en structuur van het archief
laatste wijziging 09-10-2021
1.058 beschreven archiefstukken
242 gedigitaliseerd
totaal 30.949 bestanden
Aanwijzingen voor de gebruiker
laatste wijziging 09-10-2021
1.058 beschreven archiefstukken
242 gedigitaliseerd
totaal 30.949 bestanden
Bijlagen
laatste wijziging 09-10-2021
1.058 beschreven archiefstukken
242 gedigitaliseerd
totaal 30.949 bestanden
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 09-10-2021
1.058 beschreven archiefstukken
242 gedigitaliseerd
totaal 30.949 bestanden
Kenmerken
Datering:
1444-1973
Beschrijving:
Inventaris van de archieven van de polders onder de voormalige gemeente IJsselmonde, 1444-1973
Auteur:
J.G.B. Nieuwenhuis
Plaats van uitgave:
Rotterdam
Jaar van uitgave:
2007
Overheid of particulier:
Overheid
Trefwoorden:
Geografische namen:
Categorie:
Archiefvormer(s):
De vier Polders onder West-IJsselmonde
Gecombineerde Polders Varkenoord en Karnemelksland
Polder De 68 Morgen "De Laagjes"
Polder Het Zomerland
Polder Klein Nieuwland of De 51 Morgen
Polders Dirk Smeetsland en meester Arend van der Woudensland
Polders Oud- en Nieuw-Reijerwaard & Oost-IJsselmonde en Polder Oost-IJsselmonde
Polders Varkenoord en Karnemelksland
Polders Varkenoord en Karnemelksland
Waterschap voor de gemeenschappelijke belangen van de polders Varkenoord en Karnemelksland, De Hille en Katendrecht
Waterschap West-IJsselmonde
laatste wijziging 09-10-2021
1.058 beschreven archiefstukken
242 gedigitaliseerd
totaal 30.949 bestanden